26 Ekim İnterseks Farkındalık Günü: İnterseksler vardır!

26 Ekim, intersekslere yönelik hak ihlallerine ve rıza dışı uygulanan bedensel müdahalelere dikkat çekmek için tüm dünyada İnterseks Farkındalık Günü olarak kutlanıyor. Doğumda atanan “eril” ya da “dişil” cinsiyet kabullerinin dışında her iki kategorinin de özelliklerini (kromozomlar, genital organlar ve hormonal yapı) taşıyabilen kişiler interseks olarak adlandırılıyor. İnterseks dendiğinde pek çok kişinin aklına hermafrodit ya da çift cinsiyetlilik çağrışımlarıyla yarısı kadın, yarısı erkek bir beden gelse de interseks durumun birçok şekli var. Tipik kadın veya erkek tanımına uymayan anatomik cinsiyet özelliklerinin (kromozomlar genital, ve/veya üreme organları) bir karışımına sahip olan interseks bedenleri tıbbileştirmeden adlandırmanın en doğru yolu ise “interseks çeşitliliği” terimini kullanmak. 

İnterseksin cinsiyet, cinsel yönelim veya cinsel aktiviteyle bir bağlantısı var mı? 

İnterseks biyolojik bir gerçektir, fakat insan vücudu ve cinsellik arasında sosyo-kültürel bir ilişki bulunduğu için cinsiyet, cinsel yönelim ve aktiviteyle karıştırılabilir. Aksine, interseksin cinsel kimlikle bir bağlantısı yoktur. İnterseks biri kendisini kadın, erkek, cinsiyetler arası, cinsiyetsiz ve başka kimliklerden birisiyle ifade edebilir. İnterseksin ayrıca cinsel yönelimle de bir bağlantısı yoktur: İnterseks biri heteroseksüel, eşcinsel, biseksüel veya queer olabilir. 

İnterseks olma hali cinsiyet kimliği olarak tanımlanabilir mi? 

İnterseks olmak belli bir cinsiyet kimliğine değil, bedene ilişkin bir deneyime işaret ediyor. İnterseksler tipik olmayan fiziksel özellikleri üzerinden ayrımcılığa maruz kalıyor. İnterseksler kendilerine zorunlu olarak atanan cinsiyetlerinden memnun olmayabilirler ancak bu onları trans yapmaz. Bununla birlikte kendilerini trans olarak tanımlayan interseksler de var. 

İnterseks mücadelesinin LGBT’lerle ilgisi ne? 

Lezbiyen, gey, biseksüel ve translar da tıpkı interseksler gibi toplumsal normlardan çeken bir grup. İdeal kadın ve erkek düşüncesi belli cinsel özelliklere dair dayatmalarda bulunurken bu ideal kadın ve erkeği birbirini tamamlayan, “bir elmanın iki yarısı” gibi sunan heteronormatif bir anlayışı da beraberinde getiriyor.

Bütün interseksler kadın veya erkek olarak tanımlanır mı?

Bu kişiye göre değişir. Bazı interseksler tıp tarafından eril, dişi, erkek, kadın, interseks, interseks eril, interseks dişi, interseks kadın, interseks erkek olarak tanımlanabilir. Bazıları da hiçbiriyle tanımlanamaz. Ancak toplumsal cinsiyet tıp tarafından tarif edilebilecek, doğuştan gelen, biyolojik ve değiştirilemez bir şey değildir. Kişinin toplumsal açıdan kendini ait hissettiği cinsel kimliği doktorlar tarafından değil ancak kendisi tarafından tarif edilebilir. Esas olan kişilerin kendi tanımıdır. 

İntersekslere neden tıbbî müdahalede bulunuluyor? 

İnterseksler toplumun kadın ve erkek ideallerine uyum sağlamaları amacıyla tıbbî müdahaleye maruz kalıyorlar. Bu müdahaleler “ailelerin endişelerini” ve “damgalama riski”ni azaltma gerekçesiyle uygulanıyor. Müdahalelerde kişinin görüntüsünün toplumsal normlara uyum göstermesi öncelik olarak alınıyor.

İnterseks aktivistleri bu müdahalelere neden karşı çıkıyor? 

Çocukların cinsel organlarına yapılan müdahaleler rızaya dayanmadığı için sorunlu olarak görülüyor. Ergenler ve hatta yetişkinler de toplumsal normlara uyum sağlamaları için doktor ve aile baskısını üzerlerinde hissettiklerini anlatıyor. Pek çok interseks, ameliyatların fiziksel etkilerinin olumsuz olduğunu, duygusal açıdan ise utanç ve gizlilik içinde yaşadıklarını aktarıyor. 

İnterseksler hasta mı? 

Herkes gibi intersekslerin de sağlık sorunları olabiliyor ancak interseks olmak kendi başına bir sağlık sorunu değil. Ancak kendilerine uygulanan tıbbî müdahaleler sonucunda hormon terapisine ihtiyaç duyabiliyorlar. İnterseks aktivistleri, tıp çevrelerinde Cinsel Gelişim Bozukluğu (DSD) olarak yapılan adlandırmanın interseksleri insan haklarından yararlanmada güçsüz bıraktığını söylüyorlar. 

Aileler ne yapmalı? 

İnterseks çocuğunuzun bedeni hakkında ne hissettiğine dair varsayımlarda bulunmayın, onu dinleyin. Doktorların çocuğunuza ucube muamelesi yapmasına izin vermeyin. “Beterin beteri var” yaklaşımıyla çocuğunuzu destekler gibi görünüp başkalarıyla kıyaslamayın. Ne çocuğunuzu, ne de kendinizi suçlayın. Çocuğunuzu bilgilendirin ama tüm bilgileri bir anda başından aşağı boca etmeyin. İnterseks durumunu kiminle paylaşıp paylaşmayacağınız konusunda çocuğunuza danışın. Mahremiyetle gizlilik arasında bir fark var; çocuğunuza interseks olduğunu asla ve asla anlatmaması gerektiğini söylemeniz çocuğunuzun kendi bedeninden utanmasına yol açabilir. Doktorların doğru düzgün bilgilendirme yapmadan çocuğunuzun bedeninde apar topar müdahalelerde bulunmalarına izin vermeyin. Eldeki seçenekler ve bunların sonuçları hakkında onu bilgilendirin. 

İnterseks hakkında farkındalığı nasıl sağlayabilirim? 

Çoğu interseksin, cinsiyet tartışmalarında örnek olarak kullanılmaktansa, insan hakları ihlalleriyle nasıl savaşılacağını tartışmaya öncelik verdiklerini unutmayın. İnterseks kapsayıcı olarak, sosyal paylaşım sitelerinde interseksi vurgulayabilirsiniz. Sosyal medyada interseks sayfalarını takip edebilirsiniz. Düzenlediğiniz organizasyonda, okulunuzda veya işyerinizde konuşma yapması için interseks bir eğitmenle iletişime geçmeniz faydalı olacaktır. Tanışmıyorsanız, intersekslerin kendi hikâyelerini anlattıkları belgeseller, röportajlar vb. izleyebilirsiniz. 

Nelere dikkat etmem gerekir? 

İnterseksin, kimliklerinin bir parçası olabileceğini ya da olmayacabileceğini unutmayın. İnterseks hakkında konuşmanın veya interseksi bütün yönleriyle tartışmanın onların görevi olmadığını ve bundan rahatsızlık duyabileceklerinin farkında olun. İnterseksi anlamak için sorduğunuz soruları kişisel bir şekilde değil de daha genel bir şekilde sormak gerekebilir: Örneğin; daha önce iç çamaşırı hakkında hiçbir şey duymamış biriyle tanışıyorsunuz. “İnsanlar ne çeşit iç çamaşırları giyerler?” sorusu onlara iç çamaşırının ne olduğu hakkında genel bir fikir verebilecek iken, “Şu anda hangi renk iç çamaşırı giyiyorsun?” sorusu onlara iç çamaşırının ne olduğu hakkında bilgi vermez ve sorulan kişiyi rahatsız edebilir.

Bu yazıyı hazırlarken kaynak olarak kullandığımız ve KAOS GL Derneği tarafından hazırlanan “LGBTİ’nin İ’si: İnterseksler Vardır!” broşüründen daha fazla bilgiye ulaşabilirsiniz.