Nonbinary Kimliklere Saygılı ve Destekleyici Davranışlar

14 Temmuz Uluslararası Non-Binary Günü kutlu olsun!

 

‘Nan baynıri’ olarak okunan bu kavram ikilik dışı, iki şeyden oluşmayan anlamına gelmektedir. Cinsiyet kimliği bağlamında ise; en genel anlamıyla kendisini geleneksel kadın ve erkek kategorilerinin içinde tanımlamayan insanların cinsiyet kimliğini tarif eder.

 

Non-binary cinsiyet kimliği, salt kadın ya da salt erkek olarak tanımlanamayacak, kimisine göre ikisinin arasında, kimisine göre ise ikisinin de dışında bir cinsiyet kimliğini deneyimleyen insanları tariflemek için kullanılan terimlerden yalnızca biridir. Non-binary bireyler, cinsiyet kimliklerini genderfluid (cinsiyet kimliği akışkan) ya da agender (cinsiyetsiz) gibi başka terimlerle, üçüncü bir cinsiyet olarak ya da tamamen başka bir şekilde de tanımlayabilir. [1]

 

2012 yılından beri farkındalık yaratmak amacıyla kutlanan Non-Binary Günün’de; Trans Eşitliği Ulusal Merkezi‘nin yayınlayıp Velvele ekibinin Türkçe’ye kazandırdığı; non-binary kimliklere karşı nasıl destekleyici olunacağını anlatan aşağıdaki içeriği okuyarak önyargılardan kurtulma ve non-binarylerle ilişkilenirken sınırları tanıma üzerine düşünebiliriz!

 

Non-Binary nedir?

 

İnsanların çoğu -trans bireylerin de çoğu dahil olmak üzere- erkek ya da kadındır. Ancak bazı insanlar “kadın” ya da “erkek” kategorilerinden birine tam olarak uymaz. Örneğin, bazı insanlar kadın ya da erkek olmaya dair unsurların birleşiminden oluşan bir cinsiyet kimliğine sahiptir. Bazı insanlarsa herhangi bir cinsiyetle kendini özdeşleştirmez. Kiminin cinsiyeti ise zaman içinde değişim gösterir.

 

Cinsiyet kimliği erkek ya da kadın olmayan insanlar kendilerini tanımlamak için farklı terimler kullanır. Non-binary (nan bayniri okunur. Henüz ortaklaşılmış/yaygın kullanılan bir Türkçe karşılığı bulunmayan non-binary Kaos GL’nin Çeviri Sözlüğü‘nde ‘ikilik dışı” olarak çevrilmiş. Bunun yanı sıra “ikili cinsiyet dışı”, “ikili olmayan” ve “nabinari” kullanımları da mevcut) bunların en yaygın olanıdır. Ayrıca genderqueer, agender, bigender ve daha başka terimler de kullanılır. Bu terimler tam olarak aynı anlama gelmese de hepsi, kadın veya erkek dışındaki bir cinsiyet deneyimini ifade eder.

 

(Not: NCTE sıfat olan “erkek” ve “dişi” ile isim olan “erkek” ve “kadın”ı kişinin cinsiyet kimliğine atıfta bulunmak için kullanıyor.)

 

Neden “Non-binary”?

 

Bazı toplumlar yalnızca iki cinsiyeti tanımaktadır; kadın ve erkek. Sadece iki cinsiyetin var olduğu fikri “ikili cinsiyet” (gender binary) olarak adlandırılır, çünkü ikilik “iki parçadan oluşmak” (kadın ve erkek) anlamını taşır. Bu nedenle, “non-binary” bu ikiliğe dahil olmayan cinsiyetleri tarif etmek amacıyla kullanılır. 

 

Non-binary’ler hakkındaki temel gerçekler

 

Non-binary’ler yeni ortaya çıkmadı. Cinsiyetleri hakkında kafası karışık ya da yeni bir trendi takip eden insanlar değiller. Non-binary kimlikler, dünya üzerindeki pek çok kültürde ve toplumda bin yıllardır tanınmaktadır.

 

Hepsi olmasa da bazı non-binary’ler bedenlerini cinsiyet kimlikleriyle daha uyumlu hale getirmek için bazı tıbbi prosedürlerden geçer. Non-binary’lerin tatmin edici bir yaşam sürmek için tıbbi yardıma ihtiyacı olmasa da pek çoğu için bu prosedürler çok önemli ve hatta hayat kurtarıcıdır.

 

Trans insanların çoğu non-binary değildir. Bazı translar non-binary olsa da çoğu transın cinsiyet kimliği kadın ya da erkektir ve onlara herhangi bir kadın ya da erkek gibi davranılmalıdır.

 

Non-binary olmak, interseks olmak demek değildir. İnterseks bireyler tipik dişi ve erkek tanımına uymayan anatomik veya genetik özelliklere sahiptir. Çoğu interseks birey kendini kadın ya da erkek olarak tanımlar. Non-binary bireyler genelde interseks değildir: yani dünyaya tipik dişi veya erkek tanımlarından birine uyabilen bir bedenle gelmişlerdir ama cinsiyet kimlikleri kadın ve erkek değildir.

 

Non-binary’lere saygımı ve desteğimi nasıl gösterebilirim?

 

Non-binary bireyler hakkında bilgi edinmeye henüz başlamış bile olsanız, onlara karşı saygılı olmak ve onları desteklemek düşündüğünüz kadar zor değil.

 

Non-binary’lere saygı duymak için non-binary olmanın o kişi için ne demek olduğunu anlamanıza gerek yok. Bazı insanlar non-binary cinsiyetleri duymamış veya anlamakta zorluk çekiyor olabilir ve bunda sorun yok. Ancak bazı insanlar anlamıyor olsa da kimlikler saygı duyulmayı hak eder.

 

Kişinin istediği ismi kullanın. Bu, non-binary birine saygı göstermenin en kritik unsurudur, çünkü sizin kullandığınız isim onların cinsiyet kimliğini ifade etmiyor olabilir. Aynı şekilde, onlara eski isimlerinin ne olduğunu sormayın.

 

İnsanların cinsiyetleri hakkında varsayımlarda bulunmayın. Nasıl ki bir insanın sadece dış görünüşüne bakarak trans olup olmadığını anlayamazsınız, birinin non-binary olup olmadığına da sadece bakarak anlayamazsınız.

 

Eğer hangi zamiri kullandığından emin değilseniz sorun. Non-binary’ler farklı zamirler kullanabilir. (İngilizcede) Pek çok non-binary “they” zamirini kullansa da bazıları “he” ya da “she” ve pek çok başka zamiri kullanabilir. Birine zamirlerini sormak başta garip gelebilir ancak bu birinin kimliğine saygı göstermenin en önemli yollarından biridir.

 

Non-binary’leri destekleyen politikaları savunun. Non-binary’ler için iş yerinde, okulda ve toplumsal alanda yaşayabilmek, istedikleri gibi giyinebilmek ve cinsiyetlerine saygı görebilmek önemlidir.

 

Pek çok non-binary için hangi tuvaleti kullanabileceklerine karar verebilmenin zorlayıcı olduğunu anlayın. Pek çok non-binary, başkaları tarafından sözlü ve hatta fiziksel saldırıya uğrama ihtimali nedeniyle kadın ya da erkek tuvaletini kullanırken güvensiz hissedebilir. Non-binary’ler kendileri için en güvenli olduğuna inandıkları tuvaleti kullanabilmeleri için desteklenmelidir.

 

Kim olduklarını daha iyi anlayabilmek için non-binary’lerle konuşun. Non-binary olmanın tek bir hali yok. Non-binary olmayı daha iyi anlayabilmenin en iyi yolu onlarla konuşmak ve hikayelerini dinlemektir.

 

Editörün notu: Non-binary’lere bu konuda soru sormadan önce bunu konuşmayı istiyorlar mı ve soruları yanıtlamak konusunda rahat hissediyorlar mı diye sormak ve öncelikle onaylarını almanın çok önemli olduğunu hatırlatmak isteriz. Kişisel sınırları ihlal edecek ve tetikleyici olabilecek soruları sormamak, yargılayıcı yorumlar yapmadan dinlemek, konuşmak istemedikleri konular varsa bunlara saygı duymak ve konuşmaya zorlamamak dikkat edilmesi gereken diğer önemli noktalar. Hayatın her alanı gibi bu konuda bilgi almak istendiğinde de sınırları ihlal etmeyen ve rızaya dayalı bir iletişim kurmaya özen gösterilmelidir. Unutmayalım ki, non-binary’ler de dahil olmak üzere hiçbir varoluşun bize kişisel deneyimlerini sınırsızca aktarmak ve kendisi için tetikleyici olabilecek konuları konuşmak zorunluluğu yoktur! Bilgi edinme ihtiyacımızı sorumluluklarımızı bilerek karşılamamız herkes için daha verimli olacaktır.

 

[1] [Bu tanım 25/02/2020 tarihinde Deniz Gedizlioğlu tarafında çevrilip Kaos GL sitesinde yayınlanan ‘Non-binary olmak’ ne demektir? yazısından alıntılanmıştır. ]