HPV Aşısına Nasıl Erişebilirim, Hukuki Süreç Nedir?

Rahim ağzı kanserlerinin yüzde 99’u HPV‘den kaynaklanıyor. Dünya genelinde her iki dakikada bir kadın rahim ağzı kanseri nedeniyle hayatını kaybediyor. Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı’na göre, HPV’ye bağlı kanserler erkek kanserlerinin en az yüzde 1’inden, kadın kanserlerinin ise yüzde 5-10’undan sorumlu.

HPV aşısı sebep olduğu kanserlerin yüzde 90’ından fazlasını engelleyebiliyor. HPV’ye bağlı profaringeal, anal, vulva ve vajinal kanser ve penil kanser çeşitleri görülüyor ancak bunlar için kanser tarama testleri mevcut değil. Bu sebeple HPV’den korunmada en önemli etken aşıdır. Kadınların yüzde 50’sinin aşılı olduğu ülkelerde rahim ağzı kanserlerinin yüzde yetmişi ve yine HPV’ye bağlı genital siğillerin yüzde doksanı önlenebilmektedir.

Önlenebilir ve erken evrede yakalandığında tedavi edilebilir bir kanser olan rahim ağzı kanseri bütün ülkelerde görülüyor olsa da, sıklığı düşük ve orta gelirli ülkelerde çok daha yüksektir ve ölümlerin 90%’ı bu ülkelerde meydana gelmektedir. Bu kanserden korunmak için elimizde iki önemli imkân bulunmaktadır: HPV Aşısı ve HPV Tarama Programı. Ülkemizde bizim ve üyelerimizin de dahil olduğu sürekli mücadelelerin sonucunda tarama programlarına erişim için olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Öte yandan aşıya erişim sorunları ve dolayısıyla mücadelesi sürmektedir. Mevcut bilgiler doğrultusunda öncelikli olarak 9-14 yaş aralığındaki kız çocuklarının aşılanmaları tamamlanmalıdır. Bu yaş aralığındaki kız çocuklarına 6 ay arayla iki doz yapılacak aşılama yeterli koruma sağlayacaktır. 15 yaşından sonra yeterli koruma için, 1-2.ay ve 6.ay şeklinde 3 doz aşılama yapılması gerekmektedir. Bağışıklık sisteminin baskılandığı durumlarda ise yaştan bağımsız olarak toplam 3 doz uygulanmalıdır. Bazı ülkelerde yakın zamanda erkek çocukları da aşı uygulaması kapsamına alınmıştır. Ayrıca HPV enfeksiyonu geçirdikten sonra dahi eğer aşıların içerisinde olan bütün tipler değil de yalnızca tiplerin biri kişide mevcut ise, diğerlerine karşı koruma sağladığı için aşı yapılabilir.

Tüm HPV çeşitleri için ayrı birer aşı bulunmamaktadır. Türkiye’de ikili aşı Tip-16 ve 18’e karşı, dörtlü aşı ise Tip 6, 16, 11 ve 18’e ve dokuzlu HPV Aşısı Tip 6, Tip 11, Tip 16, Tip 18, Tip 31, Tip 33, Tip 45, Tip 52, Tip 58 e karşı antikor üretimini tetiklese de çapraz reaksiyon ile diğer HPV Tiplerine karşı da bağışıklık sağlar.

HPV aşısı; ABD, İngiltere, Almanya, Avustralya, Kanada, Belçika, Norveç, Finlandiya, Portekiz ve Fransa gibi Dünya’nın pek çok gelişmiş ülkesinin yıllardır ulusal aşı takviminde bulunmaktadır, yani ücretsiz olarak yapılmaktadır. Sağlık Bakanı Sayın Fahrettin Koca’nın Kasım 2022’de ülkemizde de HPV aşısının ücretsiz olarak yapılacağını açıklamasının üzerinden bir yılı aşkın bir süre geçmesine karşın maalesef henüz bu konuda bir adım atılmamıştır.

Buna karşın SGK’dan yararlanmaksızın bireysel olarak HPV aşısına erişim sağlanabilmektedir. HPV aşısı reçetesiz alınabilir ama reçetesiz yapılamaz. HPV aşısını temin etmek için öncelikle bağlı bulunduğunuz Aile Sağlığı Merkezindeki ya da başka bir sağlık kurumundaki hekiminize ör. Gardasil 9’lu aşı reçetesi yazdırmalısınız. HPV aşısı her eczanede bulunmadığından Türk Ezcacılar Birliği’nin yurtdışından ilaç temin birimiyle bu sayfa üzerinden geçerek bulunduğunuz ile göre nasıl aşı temin edebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

2024 yılında Gardasil 4’lü aşının fiyatı, 2500 – 3000TL, Gardasil 9’lu aşının fiyatı ise 3000 – 4000TL arasında değişmektedir. Kadınlar 30 Ocak 2024 günü Sağlık Bakanlığı önünde bir araya gelerek yine HPV (Human Papilloma Virüs) aşısının herkes için erişebilir olması ve rutin aşılama takvimine alınması talebinde bulundu. Bakanlık önünde yapılan açıklamada, Ocak ayının “Rahim Ağzı Kanseri Farkındalık Ayı” olduğu anımsatılarak, “Rahim ağzı kanseri konusunda tarama programlarının öneminden bahseden Sağlık Bakanlığı’nın HPV aşısını rutin aşı programına almış olmamasının nedeni bizler için merak konusudur” denildi ve “Sağlık Bakanlığı’na soruyoruz: Güvencesiz işlerde, asgari ücret ve bu ücrete komşu ücretlerle çalışan kadınlar için, 3 dozu asgari maaşla yarışan HPV aşısı erişilebilir midir?” sorusu soruldu.

Pek çok kişinin yüksek maliyetler nedeniyle erişemediği HPV aşısının ücretsiz olması için ilgili derneklerin çağrılarını yinelediklerini vurgularken HPV aşısının Türkiye’de bedelsiz yapılmasıyla ilgili yargıdan çıkan emsal kararı hatırlatmak isteriz. Rahim ağzı kanserine karşı yüzde 100’e yakın koruyucu olan HPV aşısının üç dozluk bedelini karşılamayan SGK’ya, Mart 2022’de Yağmur Varkal adına Önce Çocuklar ve Kadınlar Derneği’nin açtığı davada mahkeme SGK’yı haksız buldu. Mahkeme, aşıyı kendi imkânlarıyla alan Varkal’a bu bedelin geri ödenmesine karar verdi. Sosyal Haklar Derneği de kadınlara çağrı yaparak örnek bir dava dilekçesi hazırladı. “Koruyucu sağlık hizmetlerini vermek devletin görevidir. Kanser tedavisinin maliyetini göze alan Sosyal Güvenlik Kurumu’nun, koruyucu hizmet bedellerini ödememekte ısrarcı olması yanlış bir tercihtir” diyen Dernek, şu açıklamayı yaptı: “Sağlık ve yaşam hakkımız gereği HPV aşısı SGK tarafından karşılanmalıdır. Bu düzenleme yapılana kadar Sosyal Hukuk olarak, aşısını olmak isteyen bütün kadınları mücadeleye, dava yoluyla hak aramaya davet ediyoruz. Aşı ücretinin kendisine ödenmesine dair talebi SGK tarafından reddedilenler örnek dava dilekçemizi kullanarak dava açabilir.” Örnek dilekçeye buradan erişebilirsiniz. Dava sürecinde kullanmak için olabildiğince çok fatura vb. belge toplanması gerekmektedir. Önce Çocuklar ve Kadınlar Derneği’nin cevapladığı sıkça sorulan sorulara buradan ulaşabilirsiniz.

Son olarak İlaç Emekçileri #hpvaşısıücretsizolsun mücadelesini durmaksızın sürdürdüğünü de hatırlatmak isteriz. Ardı ardına açılan davalarla 2013’teki ilk emsal karar sonrasında 2022 Yağmur Varkal kararında da olduğu gibi olumlu sonuçlar alınmaya devam etmiştir. Bununla birlikte askıda aşı olarak gerçekleştirilen “Aşı Bursu” ile emekçi eczacılar, eczane nöbetlerini aşı kampanyasına aşı koyabilmek için tutmaya devam ediyorlar.