CSÜS kavramlarını biliyor musun?

Cinsel sağlık ve üreme sağlığı (CSÜS) alanıyla ilgili temel kavramları bilmen, bu alanda sahip olduğun haklarını öğrenmen ve savunman için önemli bir adım. İşte, cinsel sağlık ve üreme sağlığı ile ilgili bazı temel kavramlar ve anlamları:
Cinsellik; atanmış cinsiyet, cinsiyet kimlikleri ve rolleri, cinsel yönelim, erotizm, haz, yakınlık ve üremeyi kapsayan; düşünceler, fanteziler, arzular, inançlar, tutumlar, değerler, davranışlar, pratikler, roller ve ilişkilerle deneyimlenebilen ve ifade edilebilen; biyolojik, fiziksel, toplumsal, ekonomik, politik, kültürel, yasal, tarihsel, dinsel ve ruhsal faktörlerin etkileşimiyle şekillenen, insan olmanın merkezi unsurlarından biridir.
Cinsel sağlık; cinsellikle ilgili, herhangi bir hastalığın yokluğuyla sınırlı olmayan; fiziksel, zihinsel ve toplumsal olarak tam bir iyilik halidir. Zorlamadan, ayrımcılıktan ve şiddetten uzak, haz veren, güvenli bir cinselliğe ve bu nitelikteki cinsel deneyimler ile ilişkilere pozitif ve saygılı bir yaklaşımı gerektirir.
Üreme sağlığı; üreme sistemi, işlevleri ve süreçleriyle ilgili olan, herhangi bir hastalığın ve zafiyetin bulunmamasıyla sınırlı olmayan; fiziksel, zihinsel ve toplumsal olarak tam bir iyilik halidir. Tatmin edici ve güvenli bir cinsel yaşam sürmeyi, üreme kapasitesinin kullanımıyla ilgili özgürce karar alabilmeyi kapsar.
Cinsel Sağlık ve Üreme Sağlığı (CSÜS); üreme sistemiyle ilgili, fiziksel, zihinsel ve toplumsal olarak tam bir iyilik halini ve tatmin edici ve güvenli bir cinsel yaşam sürmeyi, üreme kapasitesinin kullanımıyla ilgili özgürce karar alabilmeyi kapsar.
CSÜS Hakları; beden ile ilgili kararları kendi başına alabilme ve bu konularda doğru bilgi alma; kontrasepsiyon dahil olmak üzere CSÜS hizmetlerine ulaşma; evlenilip evlenilmeyeceğini, evlenilecekse ne zaman ve kiminle evlenileceğini seçme; çocuk sahibi olunup olunmayacağına ve olunacaksa kaç çocuk sahibi olunacağına karar verme; (cinsel saldırı, genital sakatlama, zorla gebelik, zorla kürtaj ve zorla sterilizasyon dahil olmak üzere) tüm cinsel şiddet biçimlerinden uzak bir hayat sürme haklarıdır.
Bu kavramları öğrenerek CSÜS haklarının temel insan hakları arasında olduğunu ve herhangi bir sebepten ötürü CSÜS hizmetlerine erişiminin zorlaştırılması, engellenmesi veya hizmet sunumunun reddinin de insan haklarının ihlali olduğunu bilebilirsin. Cinsel haklar konusunda daha fazla bilgi edinmek için, cinsel haklar alanındaki en yakın tarihli belgelerden biri olan ve Dünya Cinsel Sağlık Birliği’nin (World Association for Sexual Health) 1999’da Hong Kong’da düzenlediği 14. Dünya Seksoloji Kongresi’nde kabul edilerek 2014 yılında güncellenen “Cinsel Haklar Bildirgesi”ni de okuyabilirsin.
Cinselliğin her insanın kişiliğinin ayrılmaz bir parçası olduğunu, cinselliğin tam olarak gelişiminin temel insani gereksinimlerin karşılanmasına, kişilerarası olduğu kadar bireyle toplum arasındaki ilişkilerin de iyi haline bağlı olduğunu belirten Bildirge’de, cinsel hakların bağlı olduğu şu 16 temel insan hakkı da vurgulanıyor:

1. Eşitlik hakkı ve ayrımcılığa maruz kalmama hakkı
2. Kişinin yaşama, özgürlük ve güvenlik hakkı
3. Özerklik ve bedensel bütünlük hakkı
4. İşkenceye ve acımasızca, insanlık dışı veya aşağılayıcı davranış ve cezalandırmalara maruz kalmama hakkı
5. Her türlü şiddet ve baskıdan özgür olma hakkı
6. Gizlilik ve özel hayat hakkı
7. Haz verici, tatminkâr ve güvenli cinsel deneyim sağlanması amacıyla, cinsel sağlık dâhil olmak üzere, ulaşılabilecek en yüksek sağlık standardına sahip olma hakkı
8. Bilimsel gelişmelerin ve bunların uygulama alanlarından yararlanma hakkı
9. Bilgilenme ve bilgilendirilme hakkı
10. Eğitim ve kapsamlı cinsel eğitim hakkı
11. Eşitliğe ve bağımsız, tam onama dayalı evlilik ve benzeri türde ilişkilere girme, sürdürme ve bitirme hakkı
12. Çocuk sahibi olup olmama, kaç çocuk yapacağına ve bu doğumlar arasındaki süreye karar verme ve buna yönelik gerekli bilgi ve imkâna sahip olma hakkı
13. Düşünce, fikir ve ifade özgürlüğü hakkı
14. Barışçı toplantı, iletişim ve dernek kurma özgürlüğü hakkı
15. Kamusal alanda ve siyasi yaşamda yer alma hakkı
16. Adalet, sağaltım ve tazmin edilme hakkı